Κουρκούας

Επώνυμο στρατιωτικής οικογένειας του Βυζαντίου, γεωργιανής καταγωγής, που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της αυτοκρατορίας για τέσσερις αιώνες. 1. Θεόφιλος (10ος αι.). Στρατηγός. Ήταν αδελφός του Ιωάννη (βλ. 3.) και παππούς του κατοπινού αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Α’ Τσιμισκή. Μαζί με τον αδελφό του πήρε μέρος στην εκστρατεία εναντίον των Αράβων και διακρίθηκε παντού για την ανδρεία και την αποφασιστικότητά του στο πεδίο της μάχης. 2. Ιωάννης ή Ρωμανός (9ος αι.). Στρατηγός. Γενάρχης του εξελληνισμένου κλάδου της οικογένειας Κ., πατρίκιος και στρατηγός στα χρόνια του αυτοκράτορα Βασιλείου Α’ του Μακεδόνα (867-886). Πέτυχε την προαγωγή του σε στρατηγό, χάρη στη γενναιότητα που επέδειξε στις εκστρατείες του βυζαντινού αυτοκράτορα. Αναμείχθηκε, όμως, σε συνωμοσία στρατιωτικών εναντίον του αυτοκράτορα και συνελήφθη. Αφού τυφλώθηκε εξορίστηκε από την Κωνσταντινούπολη. 3. Ιωάννης (10ος αι.). Αρχηγός του βυζαντινού στρατού (δομέστιχος των σχολών) από το 923 έως το 944, επί των συναυτοκρατόρων Ρωμανού Λεκαπηνού και Κωνσταντίνου Ζ’. Από τους ικανότερους βυζαντινούς στρατηγούς, ανέπτυξε αξιολογότατη δράση στο μέτωπο της Ανατολής, όπου ο αγώνας, αμυντικός έως τότε, κυρίως εξαιτίας του βουλγαρικού πολέμου, εξελίχθηκε με τον Κ. σε επιθετικό. Θέατρο των επιχειρήσεών του ήταν η Αρμενία, και κυρίως η βόρεια Μεσοποταμία, και πρώτη μεγάλη του επιτυχία υπήρξε η κατάληψη της σπουδαίας για την αυτοκρατορία πόλης Μελιτηνής (934). Παρά την καταστρεπτική δράση του ισχυρού του αντιπάλου, εμίρη της Μοσούλης, Αλή, ο Κ., ο οποίος το 941 αντιμετώπισε με επιτυχία αιφνιδιαστική ρωσική επίθεση στα παράλια της Βιθυνίας, κατέλαβε μία σειρά από πόλεις (Μαρτυρόπολη, Άμιδα, Δάρας κ.ά.), με αποτέλεσμα τη σημαντική προώθηση των βυζαντινών συνόρων στην Ανατολή και την αύξηση του βυζαντινού γοήτρου. Μεγάλη του επιτυχία, που προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση και συγκίνηση στον βυζαντινό πληθυσμό, ήταν η παράδοση από την πόλη Έδεσσα της Συρίας του αχειροποίητου μανδηλίου στο οποίο, όπως πίστευαν οι χριστιανοί, είχε αποτυπωθεί το πρόσωπο του Χριστού. 4. Ιωάννης (; – 972). Στρατηγός, γιος του Ρωμανού (βλ. 5.). Έδρασε στα χρόνια του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή (969-976). Έλαβε μέρος στην εκστρατεία του αρχιστράτηγου Βάρδα Σκληρού εναντίον των Ρώσων της Βουλγαρίας. Στη διάρκεια της πολιορκίας του Δορύστολου και όταν οι Ρώσοι προσπάθησαν να πυρπολήσουν τις πολιορκητικές μηχανές των Βυζαντινών, ο Ιωάννης επιτέθηκε ορμητικά εναντίον τους, έπεσε όμως από το άλογό του και σκοτώθηκε. 5. Ρωμανός (10ος αι.). Πατρίκιος και στρατηγός. Ήταν γιος του Θεόφιλου (βλ. 1.). Διακρίθηκε κυρίως στις εκστρατείες του πατέρα του και του Νικηφόρου Φωκά και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανακήρυξη του Νικηφόρου Φωκά ως αυτοκράτορα από τον στρατό (Ιούλιος 963). 6. Ρωμανός (10ος-11ος αι.). Πατρίκιος και στρατηγός στα χρόνια του Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου (976-1025). Ήταν γιος του Ιωάννη (βλ. 4.). Διακρίθηκε στους πολέμους του αυτοκράτορα εναντίον των ξένων εισβολέων, όταν όμως εκείνος απομακρύνθηκε από τον θρόνο, ο Ρωμανός απολύθηκε από την υπηρεσία και καταδιώχθηκε από τον Κωνσταντίνο Η’, διάδοχο του Βασιλείου Β’.